17 avqustda Çin xarici işlər naziri Vang Yi ABŞ-ın Əfqanıstandan çəkilməsi ilə bağlı rəsmi Pekinin mövqeyini səsləndirib. Mətbuat konfransında jurnalistlərin suallarını cavablandıran nazir, baş verənləri ABŞ-ın məsuliyyətsiz davranışı olduğunu qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, baş verənlər bir daha sübut etdi ki, bir ölkənin ənənəsinə və tarixinə uyğun olmayan, xaricdən idxal olunan hazır qəliblərin inkiaşf etməsi mümkünsüzdür.
Çünki nazir Əfqanıstanda sabitliyin və sülhün bərpa olunmasında ABŞ-la dialoq içərisində hərəkət edəcəklərini bildirsə də, ABŞ-a xəbərdarlıq etməyi də yaddan çıxarmayıb. Nazir Çinin BMT-nin 5 daimi üzvündən biri olduğunu qeyd edərək ABŞ-ın Çinə təzyiq göstərməyə çalışdığını bildirib. Əgər ABŞ Çinin maraqlarına qarşı mübarizə aparmağa davam edəcəksə, Çinin dəstəyini və əməkdaşlığını da gözləməsin, deyə Vang Yi qeyd edib.
MÖVZU İLƏ BAĞLI:
Çinin “Amerikan diplomatiyasına” özünəməxsus cavabı
Çin rəsmisinin verdiyi açıqlamalar son illərdə get-gedə gərginləşən ABŞ-Çin münasibətəri fonunda olduqca maraq doğurur.
Əfqanıstanda baş verənlər geosiyasi baxımdan ABŞ-ın geri çəkilməsidir və bu Çin üçün olduqca əlverişlidir. Çin Əfqanıstan üzərindən Pakistan və İranla daha asan və birbaşa əlaqə yaratmaq niyyətindədir və bu günə qədər ABŞ-ın Əfqanıstandakı varlığı Çinin Əfqanıstan planları üçün əngəl təşkil edirdi.
Bu məqsədlə Çin uzun müddətdir ki, Əfqanıstanda münaqişə tərəfləri ilə sıx əməkdaşlıq edirdi. Çin üçün əsas məsələ Əfqanıstanda vahid idarəçiliyin qurulması və sabitliyin təmin olunmasıdır, bu idarəçilərin kim olması və onların nəyə inanmaları isə Çin üçün elə də önəmli deyil.
Digər tərfədən ABŞ-ın Əfqanıstandakı 20 illik fəaliyyətinin uğursuz olması və Talibanın yenidən hakimiyyətə gəlməsi Çin üçün ciddi ideoloji üstünlük yaradır.
ABŞ Çinin Tayvan məsələsindəki əsas rəqibidir. Baş verənlər nəticəsində Çin oxşar situasiyanın nə vaxtsa Tayvan üçün də ola biləcəyini, ABŞ-ın Tayvanı tək buraxacağını göstərmək fürsəti əldə edir.
Çin xarici işlər nazirinin Tayvanla bağlı açıqlamaları da Çinin bu ideoloji amildən yararlanmaqda istəkli olduğunu göstərir. Belə ki, Vang Yi öz çıxışında Tayvana da xəbərdarlıq edərək, onları ABŞ-a çox güvənməyə çağırıb. Onun sözlərinə görə, ABŞ Əfqanıstan kimi Tayvanı da bir gün tək başına qoyacaq.
ABŞ-ın geri çəkilməsi Çinə dünya siyasətindəki yeni qlobal güc olduğunu göstərmək fürsəti qazandırıb. ABŞ-ın Əfqanıstandakı uğursuzluğu ilk növbədə ABŞ-ın son 30 ildə rəhbər tutduğu demokratikləşmə prosesini ciddi şəkildə sarsıtdı.
Sistemin uğursuzluğu baxımından bu gün ABŞ Əfqanıstanda məğlub tərəfdir, Çin isə qalib tərəfdə təmsil olunur.
Artıq aydın olur ki, sabitliyin və təhlükəsizliyin təmin olunması ABŞ-ın təkbaşına iştirakı ilə baş verəcək bir proses deyil. Çin kimi dünyanın digər qlobal gücləri də bu prosesdə iştirak etməli və dolayı yolla ABŞ digər aktorlarla da hesablaşmaldır. Bu sadəcə Çinin istəyi deyil, daha çox mövcud siyasi konyukturanın tələbidir.
Araz Əliyev, Bizim.media
