Son günlər Rusiya dünyaya səs salan yeni qalmaqalla üzləşib. Bu dəfə problem Ukraynanın Donbas döyüş bölgəsindən tutulub Rusiyaya gətirilən, Rostov vilayət məhkəməsində mühakimə olunan Ukrayna ordusunun qadın hərbi pilotu Nadejda Savçenko ətrafındadır. Məsələyə aydınlıq gətirmək üçün Moderator.az olaraq İctimai Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri, hüquqşünas-kriminalist İlqar Altayla söhbət etdik.
- İlqar bəy,
Nadejda Savçenko məsələsi niyə qalmaqala çevrilib və sizcə hüquqi baxımdan
hansı tərəf ədalətsizdir?
- Bu problem Rusiya tərəfindən,
elə ilk anından beynəlxalq miqyaslı hüquqa zidd addımlarla başlayıb. Bu hal təbii
ki, qalmaqal yaratmalı idi. Söhbət özgə bir hərbçi qadının özgə ölkənin ərazisində
ələ keçirilib, gətirilib bu ölkədə absurd ittihamlarla mühakimə olunmasından
gedir. Artıq, il yarımdır ki, Rusiya xüsusi xidmət orqanları Ukrayna ərazisində
ukraynalı hərbçi N. Savçenkonu tutub gizli yolla Rusiyaya gətiriblər. Gətirəndən
sonra ittiham irəli sürüblər ki, guya Ukrayna ərazisində iki Rusiyalı
jurnalistin öldürülməsində iştirak edib. Sonra aydın olub ki, jurnalistlər Savçenko
tutulub gətiriləndən sonra döyüş bölgəsində həlak olublar. Yəni, görünür bu,
aktiv mübariz gənc qadını əvvəl zərərsizləşdirmək üçün ələ keçiriblər və sonra
fikirləşiblər ki, üstünə hansı ittihamı qoyaq.
- Rusiya tərəfi isə göründüyü kimi, təkidlə Savçenkonu
jurnalistlərin öldürülməsində günahkar bilir.
- İstintaq materialları və
məhkəmə prosesindən göründüyü kimi, bu ittiham tamamilə uydurmadır. Bunu artıq bütün dünya bilir. Hətta bu belə
olsa belə, Savçenko hərbçidir, öz ölkəsində separatçı banditlərlə öz mübarizə
funksiyasını yerinə yetirib. Səhv Rusiya tərəfdədir ki, öz telekanal jurnalistlərini
icazəsiz, razılıq olmadan başqa ölkənin ərazisinə, döyüş bölgəsinə göndərib və
təhlükəsizliyini təmin etməyib. Ukrayna hərbçiləri, vətənlərini qoruyur, Rusiya
tərəfindən silahlanmış güclü separatçı hərbi birləşmələrlə ölüm-dirim savaşı
aparır. Onlar atışma zamanı necə ayird edə bilərlər ki, qarşı tərəfdəki
separatçı birləşmələrin içərisində jurnalist var?
- Hal-hazırda məhkəmə prosesi nə yerdədir?
- İl yarım müddətində bu
mübariz döyüşçü qadının boynuna heç nə qoya bilməyiblər. Savçenko bütün təzyiq
və işgəncələrə baxmayaraq, sınaqlardan qürurlu vətənpərvər kimi çıxıb. Məhkəmə
yekunlaşmaq üzrədir. İş son dərəcədə siyasiləşib. Savçenkonun dəyişdirilməsi
kimi bazarlıq məsələsi də ictimailəşib və artıq əhəmiyyətini itirib. Mühakimə
prosesi də bu boyda dövlətə yaraşmayan tərzdə hüquqi yox, komik dərəcədə
absurdluğa çatıb. Bu tərəfdən də Savçenko hamını, bütün dünyanı silkələyəcək
ölüm aclığına başlayıb. Bu saat böyük ictimai rezonans yaranıb bu ətrafda.
- Rezonans nə səviyyədədir, yəni hansı sferaları əhatə
edir?
- Əvvəla, Ukrayna dövləti
öz qadın hərbçisi Savçenkonun Rusiyada mühakiməsini absurd adlandırıb və dərhal
azad edilməsini qəti tələb edir. Artıq Qərb dövlətləri, beynəlxalq ictimaiyyət
bu istiqamətdə qəti hərəkətə gəliblər. ABŞ və Avropa İttifaqı, beynəlxalq təşkilatları bununla bağlı konkret addımlar
atırlar. Hətta Türkiyədə, qonşu Tbilisidə bununla bağlı mitinqlər, yürüşlər
keçirilir. Son məlumata görə Avropa deputatları xüsusi “Savçenko siyahısı”x9d
hazırlayıblar. Yəni Savçenko işi ilə əlaqəsi olan Rusiya rəsmilərinin Avropaya
buraxılmaması qərarı üçün. Siyahının da başında Putin durur.
- Bu səs-küylü məsələnin gedişatı nə ola bilər sizcə?
Bu məsələ göründüyü kimi, çox davam edə bilməz yəqin.
- Rusiya rəhbərliyi özü-özünü
çətin bir duruma salıb. Niyə? Nadejda Savçenko Ukraynanın tanınmış milli qəhrəmanıdır.
Ukrayna parlamentinin üzvüdür, deputatdır. Mətin milli vətənpərvər və ölkəsinin
ərazi bütövlüyü və demokratik inkişafı uğrunda mübariz gənc kimi imic qazanıb.
İndi, Savçenkonu azad edib ölkəsinə qaytarmaq Kremlin nüfuzuna böyük zərbədir.
Onu həbsdə saxlamaq isə açlığın davam etməsi, ölümü deməkdir. Bu variant bütün
dünyada nifrət qazanması baxımından daha ziyanlıdır Rusiya üçün.
- Nəticə barədə nə deyə bilərsiniz? Hər halda siyasətçilər
adətən ən mürəkkəb vəziyyətdə və kritik anda belə, ən gözlənilməz çözüm yolu
tapırlar.
- Bu gün, martın 9-u məhkəmədə son söz günüdür.
Savçenkonun taqəti imkan versə, çıxıb son sözünü deyəcək və çox yəqin ki, aclıq
davam edəcək. Bir ekspert kimi onu deyim ki, bu qız psixoloji cəhətdən artıq özünüqoruma
instinktini itirib və aclığı, ölümü göz altına alıb. Açıq bəyan edib ki, mən
istənilən halda bu avanturanı quran Kreml rəhbərliyi üzərində qalibəm və məni
onsuz da tezliklə öz vətənimə qaytaracaqlar, fərq etmir, ya diri, ya meyid kimi.
Dəfələrlə vəkillərin, keşişin, nüfuzlu insanların aclığı dayandırmaq xahişlərini
qəti qəbul etməyib. Yəni zarafat etmir, çox
ciddidir. Çox güman ki, bu məsələ ətrafında paytaxtlar və liderlər arasında
ciddi mübadilə gedir. Yəqin ki, Kreml və cənab Putin nəsə bir razılaşma
variantlı adı ilə bu məsələdəki məğlubiyyətlərini ört-basdır etmək variantı ilə
Savçenkonu ölkəsinə qaytaracaq.
- Bu məsələnin də Rusiya üçün növbəti nüfuz itirməsi
ilə nəticələndiyini nəzərə alsaq, ümumiyyətlə Kreml sahiblərinin son illərdəki
siyasəti barədə nə deyərdiniz? Rusiya bu addımlarla nə edir, hara gedir?
- Ümumiyyətlə, tarix göstərir
ki, istər bir orqanizm olsun, dövlət, ya imperiya olsun, nə vaxtsa yorulub tükənir.
Bu andan da onun daxilindəki özünüməhv proqramı işə düşür. Onun bütün addımları yanlış, səhv olur,
problemə çevrilir və hamısı onun dağılma, məhvinə yönəlir. Rusiyanın 2008-də Gürcüstana
basqısından başlayaraq bütün son addımları özünə qarşı çevrilir, Rusiya
Federasiyasının ziyanına və zəifləməsinə işləyir. Ukrayna, Krım və Donbass məsələsi,
Suriyanı və türkmənləri bombalamaq, Türkiyə ilə münaqişə, hamısı dərindən
analiz olunsa, faktiki Rusiyanın məğlubiyyəti
ilə nəticəılənib. Hələ daha əvvəl, Azərbaycana yaratdığı Qarabağ və Moldovaya yaratdığı
Dnestryanı problemləri də, hamısı o cür, Rusiyanın ugursuzluğuna doğru gedir.
- Savçenko məsələsi də deyəsən elə, bu göstərdiyiniz
münaqişələr qədər ugursuzluq təlatümü yaradıb.
- Bəzən bir insan ətrafında
problem bir böyük münaqişəyə bərabər ola bilir. Özünü dünyada ğüc, qütb mərkəzi
hesab edən imperiya, bir qadın döyüşçünü onun ölkəsindən qanunsuz tutub öz ölkəsinə
gətirib qanuni mühakimə etmək istəyir. Bu necə ola bilər? Bilmirsən
komediyadır, ya faciə. İl yarımdır biabırçı vəziyyətdədir. Düşünmür ki, qurduğu
mühakimə elə ilk, Savçenkonun Ukraynadan Rusiyaya gizli-qaçaq gətirilməsi
anından korlanıb. Bir normal müstəntiqin bir yanlış hüquqi prosedur - addımi
görüb, düşünüb çəkinə biləcəyini, bir böyük dövlət rəhbərliyi öncədən görə
bilmir. Bu nə deməkdir? Bu, böyük bir dövlət başında duranların özünü, qonşularını,
hamını fəlakətə sala biləcək dərəcədə yanlış, qeyri-stabil psixoloji durum
yaşamasıdir.
Seymur Əliyev
