Azərbaycanda 2026-cı ildən etibarən muzdlu işlə bağlı gəlirlər və sosial sığorta ödənişləri üzrə yeni mexanizm qüvvəyə minəcək.
Bizim.Media xəbər verir ki, bu qərar vergi və sosial siyasətin texniki yenilənməsi ilə yanaşı, ölkənin iqtisadi inkişaf strategiyasının növbəti mərhələsinin başlanğıcıdır.
Bu qərar vergi və sosial siyasətin texniki yenilənməsi ilə yanaşı, ölkənin iqtisadi inkişaf strategiyasının növbəti mərhələsinin başlanğıcıdır. Hökumət bu mexanizmlə həm fiskal sabitliyi gücləndirməyi, həm də ədalətli, şəffaf və davamlı əmək bazarını formalaşdırmağı qarşısına məqsəd qoyub.
Son illərdə iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, qeyri-neft sektorunun gücləndirilməsi və əmək münasibətlərinin leqallaşdırılması sahəsində atılan addımlar artıq real nəticələrini verir. Yeni mexanizmin tətbiqi bu uğurlu xəttin davamıdır və dövlətin sosial-iqtisadi siyasətində mərhələli sabitləşmə və inkişaf mərhələsinə keçidi simvolizə edir.
Bu dəyişikliklərin mərkəzində insan amili dayanır: daha ədalətli vergi yükü, gücləndirilmiş sosial təminat sistemi və uzunmüddətli iqtisadi sabitlik. Məhz bu amillər yeni modelin əsas fəlsəfəsini müəyyənləşdirir - "daha çox gəlir, daha çox sosial təminat".
Kölgədən işıqlı əmək bazarına
2019-cu ildən tətbiq edilən gəlir vergisindən azadolma siyasəti Azərbaycan əmək bazarının leqallaşdırılmasında dönüş nöqtəsinə çevrildi. Bu qərar minlərlə işçinin əmək müqaviləsi ilə rəsmiləşdirilməsinə, qeyri-formal məşğulluğunun əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına şərait yaratdı.
Rəqəmlər bu siyasətin effektini aydın göstərir: 2018–2024-cü illər ərzində əmək müqavilələri üzrə işçilərin sayı 34 % artaraq 1 milyon 873 min nəfərə çatıb. Qeyri-neft sektorunun özəl bölməsində məşğulluq 82 % artıb, əmək haqqı fondu 2,5 dəfə böyüyərək 24 milyard manata, sosial sığorta haqları üzrə daxilolmalar isə 5,7 milyard manata yüksəlib.
Bu dinamika həm iqtisadi fəallığın, həm də sosial ədalət mexanizmlərinin gücləndiyini sübut edir. Dövlətin atdığı addımlar nəticəsində işçilərin sosial müdafiəsi artıb, sahibkarlar üçün isə sabit və proqnozlaşdırıla bilən vergi mühiti formalaşıb.
Yeni mexanizmin tətbiqi: mərhələli və balanslaşdırılmış yanaşma
Yeni vergi mexanizmi birdən-birə, yəni sərt dəyişikliklə deyil, yumşaq və mərhələli keçid modeli ilə həyata keçiriləcək. Bu, həm işçilərin, həm də işəgötürənlərin yeni modelə adaptasiyasını asanlaşdıracaq. 2026-cı il yanvarın 1-dən 2027-ci il yanvarın 1-dək aşağıdakı vergi dərəcəsi aşağı cədvələ uyğun olacaq:
2027-ci il yanvarın 1-dən 2028-ci il yanvarın 1-dək vergi dərəcəsi aşağıdakı cədvələ uyğun olacaq:
Beləliklə, 2019–2024-cü illərdə iqtisadiyyata təkan verən vergi güzəştləri indi daha dayanıqlı və tədricən normallaşan sistemlə əvəzlənir. Əməkhaqqının ilk 200 manatlıq hissəsinə tətbiq olunan vergi güzəşti isə qüvvədə qalır və bu da az gəlirli və orta təbəqənin sosial rifahını qorumağa xidmət edir. Yeni sistem işçilərin gəlirlərinin şəffaf uçotuna, dövlət büdcəsinə sabit daxilolmalara və sosial təminat fondlarının maliyyə dayanıqlığına xidmət edəcək.
Sosial sığorta və tibbi sığorta haqlarında ədalətli bölgü
Sosial sığorta sistemində dəyişikliklər isə həm işəgötürən, həm də işçi üçün daha ədalətli yük bölgüsü yaradır. Aylıq gəliri 8 000 manatdan çox olan şəxslər üçün sosial sığorta dərəcəsinin 25%-dən 21%-ə endirilməsi əmək motivasiyasını artıracaq, yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin özəl sektorda fəaliyyətini təşviq edəcək.
İcbari tibbi sığorta haqlarının 4 %-dən 1 %-ə endirilməsi isə işəgötürənlərin xərclərini azaldacaq, bu isə yeni iş yerlərinin açılmasına və maaş fondlarının genişlənməsinə təkan verəcək.
Yeni mexanizm həm sosial sabitliyi, həm də iqtisadi dinamizmi eyni anda gücləndirən balanslı model kimi çıxış edir.
"Yaşıl iqtisadiyyat" və yerli istehsal: ekoloji islahatların davamı
Yeni vergi siyasətində diqqət çəkən məqamlardan biri də elektrik və hibrid avtomobillərlə bağlı qərarlardır. 2026-cı ildən bu avtomobillərin idxalına və satışına tətbiq olunan ƏDV güzəştləri ləğv ediləcək. Bu, ilk baxışda qiymət artımı təsiri yaratsa da, əslində ölkədə yerli istehsalın stimullaşdırılması, ekoloji təmiz texnologiyaların lokallaşdırılması və daxili bazarın qorunması məqsədi daşıyır.
Azərbaycan artıq "yaşıl iqtisadiyyat" kursunu seçib. Elektrik mühərrikli avtobusların yerli istehsalı və idxalında tətbiq edilən 2027-ci ilə qədər ƏDV azadolması bu istiqamətdə davamlılığın göstəricisidir.
Beləliklə, ekoloji nəqliyyat vasitələrinin dəstəklənməsi xarici asılılığı azaldacaq və milli istehsal sektoruna yeni dəyər zənciri gətirəcək.
Yeni aksizlər: bazar tənzimlənməsi və fiskal sabitlik
Mobil cihazlara və kvadrasikllara tətbiq ediləcək aksizlər də bazarda tənzimləyici rol oynayacaq. Mobil cihazlara qoyulan 20 manatlıq aksiz dövlət büdcəsinə əlavə gəlir təmin etməklə yanaşı, idxal axınını optimallaşdıracaq. Şəxsi istifadə üçün ildə bir cihazın azad edilməsi isə vətəndaş rahatlığını qoruyur.
Kvadrasiklların aksizə cəlb edilməsi isə təhlükəsiz və nizamlı bazarın formalaşmasına xidmət edəcək. Bu, həm də texniki standartlara uyğun idxalın təminatına imkan verəcək.
Sabit, şəffaf və sosial yönlü iqtisadi modelə doğru
Yeni gəlir və sosial sığorta mexanizmi Azərbaycanın iqtisadi idarəetməsində yeni bir mərhələnin başlanğıcını qoyur.
Əgər 2019-cu ildən bəri həyata keçirilən islahatlar iqtisadiyyatı stimullaşdırmaq və adaptasiya dövrünü keçmək məqsədi daşıyırdısa, indi əsas hədəf sabitlik, davamlı sosial təminat və bərabər əmək münasibətlərinin qurulmasıdır.
İşçi və işəgötürən üçün daha aydın qaydalar, gəlirlərin şəffaf uçotu, sosial fondların dayanıqlılığı və yerli istehsalın təşviqi bu modelin əsas istiqamətləridir.
Nəticə etibarilə, yeni mexanizm iqtisadi münasibətləri sadəcə rəqəmlərlə deyil, daha səmərəli idarəetmə və sosial balans üzərində qurmağa imkan verəcək. Bu, həm əmək bazarında şəffaflığın artmasına, həm də vətəndaşların sosial təminatına müsbət təsir göstərəcək.
Bizim.Media
