Dədə-baba dilimizdə danışmaq UTANC, rus dilində danışmaq isə “İNTİLİGENTLİK” sayılır – NİYƏ?

Azərbaycan dili öz vətənimizdə küncə sıxılır və rus dili getdikcə əsas ünsiyyət dilinə çevrilir. Artıq rus dili ölkəmizdə qeyri-rəsmi ikinci dövlət dili statusundadır.

Hər 10 nəfərdən 7-si bu dildə danışmağa üstünlük verir. İnsanların bir-biri ilə ünsiyyətində yarı rus, yari Azərbaycan sözlərindən düzülən cümlələr ikrah doğurur. Övladları rus bölməsində oxuyan valideynlər uşaqları ilə evdə rus dilində danışır.

Azərbaycan dili yadlaşır, unudulur və öz elindən çıxdaş edilir. Bir sözlə dədə-baba dilimizdə danışmaq utanc, rus dilində danışmaq isə aristokratlıq və intiligentlik sayılır. Rus dilini bilməyənlər isə linç edilir, qınanılır, ona “qara kütlə”, geridə qalmış kimi baxılır.
Millətin varlığını şərtləndirən dil dəyərdən düşür. Halbuki öz dilinə hörmət etməyənlərin heç bir millət yanında hörməti olmur. 

Faciə odur ki,  Azərbaycanda yaşayan, vətəndaşı olan əcnəbilər də Azərbaycan dilində bir kəlmə belə danışmır. Öyrənir, anlayır, amma danışmaq istəmir. Çünki dilinə hörmət edir. Bu nümunəvi göstərici təkcə bizə aid deyil. Dil bilmək gözəldir, amma öz dilində danışmaq sərvət, dəyər və hörmətdir...

Biz niyə əksini edirik? Niyə dilimizə hörmət etmirik, bəyənmirik və sevmirik? Niyə varlığımızı danırıq? 

Dilçi alim Rafiq İsmayılov Bizim.Media-ya açıqlamasında köklü problemə bir neçə səbəb gətirib.

O, deyib ki, elə münbit şərait yaratmalıyıq ki, insanlar öz dillərinə daha çox meyl etsinlər:

“Bu, Sovetdən qalma bir problemdir. Ona görə də həll edə bilmirik. Indi cəmiyyətdə belə bir fikir formalaşıb. Rus dilini bilirsənsə və danışırsansa, daha ali təbəqəyə mənsubsan. İlk növbədə başqa dillərdə tədris olunan məktəblərdə Azərbaycan dilinə daha çox diqqəti artırmaq lazımdır. Təsəvvür edin, rus bölməsində oxuyan ibtidai siniflərdə Azərbaycan dili həftədə cəmi 2 saat, tədrisi Azərbaycan dilində olan məktəblərdə isə rus dilinə 10 saat ayrılır. Sözsüz ki, bu məqam həmin uşaqlarda dil daşıyıcısı rolunu oynayır. Onların əsas ünsiyyət dili rus dili olur. Təlim digər dildə aparılırsa, öncə orada Azərbaycan dili vahid dərsliyi olmalıdır. Azərbaycan vətəndaşları vahid dərslikdən dərs keçməlidirlər”.

Rafiq İsmayılov problemin sosial tərəfinə də toxunub:

“Dediyimiz rus dili cəmiyyətdə yüksək qiymətləndirir deyə. əmək bazarında rus dilli əmək bazarında rusdilli insanlara daha çox qiymət verilməsinə gətirib çıxarır. İstənilən işəgötürən işçi axtaranda, işçinin rusdilli omasını arzulayır.

Təhsildə o yönümdə də dəyişiklik etmək lazımdır ki, Azərbaycan dili proqramı bütün Azərbaycan vətəndaşları ilə eyni səviyyədə olsun və bu dildə daha çox ünsiyyət qursunlar.

Məsələ burasındadır ki, Azərbaycan dilində yetərincə mənbələrin olmaması da problemdir. Dərslikdən əlavə yaxşı bir ədəbiyyat yox səviyyəsindədir. Ancaq rus dilində onlarla ədəbiyyat və ensiklopediyalar var. Halbuki dünyada çoxdandır ki, dərslik yeganə bilik mənbəyi deyil.
Qaldı ki, Azərbaycan vətəndaşı olan və uzun illərdir ölkəmizdə yaşayan əcnəbilərin bizim dildə danışmamalarına, bu da hər bir vətəndaşın daxilindəki keyfiyyətdən irəli gəlir. İnsan öz dilinə hörmət etməlidir və çalışmalıdır ki, başqaları da o dilə hörmət etsin. Bu yöndə təbliğat gücləndirilməlidir”.

Alçina Amilqızı, Bizim.Media