BİZİM TƏQVİM: 3 iyunda dünyada nələr baş verib?

3 iyun 1920-ci ildə bolşevik işğalına müqavimət göstərən Nuru paşanın başçılığı altında Xalq Cümhuriyyətinin ordu hissələri Şuşa şəhərini nəzarətə götürüblər. Onların üzərinə XI rus ordusunun əlavə birləşmələri göndərilib. Sayca qat-qat çox olan rus qoşunları Levandovskinin komandanlığı altında iyunun 15-də Şuşanı yenidən işğal ediblər. Milli ordunun azsaylı hissələri Cəbrayıl qəzasına geri çəkiliblər. İyunun sonunda bu bölgə bolşeviklərin nəzarətinə keçdi.

Bəs, iyunun 3-də dünyada daha hansı hadisələr baş verib?

1. Eramızın 429-cu ilinin bu günündə Vandal german qəbilələrinin kralı Geyzerix öz qoşunları ilə Şimali Afrikaya keçərək orada öz dövlətini qurdu. Bundan 26 il sonra - 455-ci ildə yenidən daha böyük qoşun toplayaraq Aralıq dənizindən keçdi və Romanı işğal etdi.

2. 1785-ci il 3 iyunda fransız konstruktoru Fransua Blanşar Londonda öz ixtirasını – hava şarından tullanmaq üçün paraşütü nümayiş etdirdi. Lakin Blanşar özü ixtirasını şəxsən sınaqdan keçirməyə cəsarət etmədi, bu şərəfi pişiyinə həvalə etdi. Həmin pişiyi 300 metr hündürlüyə qalxan aerostatdan paraşütlə atdılar və o sağ-salamat yerə endi.

3. 3 iyun 1844-cu ildə sonuncu pinguinus impennis cütlüyü öldürülüb.

4. İkinci Dünya Müharibəsi zamanı - 1942-ci ilin 3 iyun tarixində Amerika Birləşmiş Ştatları və Yaponiya arasındakı müharibənin taleyini təyin edən Midvey dəniz döyüşü başladı. Dörd günlük müharibədən sonra Yaponiya 4 təyyarə daşıyıcısı və 332 təyyarəsini itirdi. Bununla ABŞ yaponların Sakit Okeanda irəliləməsinin qarşısını aldı.  

5. 3 iyun 1989-cu ildə Çinin paytaxtı Pekindəki Tyananmen meydanında aprel ayından davam edən fasiləsiz tələbə mitinqləri hərbi güclə yatırdılıb. Milyona yaxın tələbənin etiraz aksiyasını dağıtmaq üçün meydana tanklar yeridilib. Qeyri-rəsmi məlumatlara görə, meydanda mindən çox adam həlak olmuşdu.

6. 1965-ci ilin bu günündə Amerika astronavtı Edvard Uayt açıq kosmosa çıxıb. Bununla o, açıq kosmosa çıxan ilk amerikalı kimi tarixə düşüb. Dünyada isə sovet kosmonavtı Aleksey Leonovdan sonra ikinci olub.

7. 3 iyun 1992-ci ildə Azərbaycan Respublikası BMT-nin təhsil, elm, mədəniyyət təşkilatı olan UNESCO-ya üzv qəbul edilib. 1996-cı ildə UNESCO və Azərbaycan arasında əməkdaşlıq haqqında memorandum imzalanıb.

8. 3 iyun 1996-cı ildə Rusiya, Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan prezidentləri Boris Yeltsin, Heydər Əliyev, Eduard Şevardnadze, Levon Ter-Petrosyan Kislovodsk şəhərində “Qafqazda millətlərarası barışıq, sülh, iqtisadi və mədəni əməkdaşlıq uğrunda Bəyannamə” imzalayıblar. Bu sənədlə “Qafqaz dördlüyü” formatının əsası qoyulub. Amma onun real ömrü olmadı.

3 iyunda həm də bu tarixi şəxsiyyətlər xatırlanır:

1. Böyük rus təbiətşünası Kliment Timirzayev 1843-cü ilin bu günü anadan olub.(1843-1920)

2. 3 iyun məşhur Avstriya yazıçısı Frans Kafkanın xatirə günüdür.  O 1924-cü ilin bu günündə 41 yaşında dünyasını dəyişib.

3. Tanınmış kinematoqraf, SSRİ Xalq artisti Sergey Gerasimov 1906-cı ilin bu günü dünyaya gəlib. Onun “Sakit Don” bədii filmi dünya kinematoqrafiyasının qızıl fonduna daxil olub (1906-1989).

4. 3 iyun Azərbaycanın görkəmli alimi Firudin Köçərlinin xatirə günüdür. F.Köçərlinin tədqiqatları Azərbaycanda fəlsəfi və ictimai fikir tarixi, etika və estetika məsələlərilə bağlıdır. Onun elmi yaradıcılığında Abbasqulu ağa Bakıxanov, Mirzə Kazım bəy, Mirzə Fətəli Axundov, Həsən bəy Zərdabi, Əli bəy Hüseynzadə və Azərbaycanın digər görkəmli mütəfəkkirlərinin həyat və fəaliyyəti mühüm yer tutur (1920-2005).

5. Bu gün məşhur fransız bəstəkarı Jorj Bizenin xatirə günüdür.“Karmen” operasının müəllifi 3 iyun 1975-ci ildə vəfat edib.

6. 3 iyun böyük türk şairi Nazim Hikmətin xatirə günüdür.  Türkiyə inqilabi poeziyasının banisi olan Nazim Hikmətin yaradıcılığı bütövlükdə XX əsr dünya ədəbiyyatının inkişafına təsir göstərib.  Nazım Hikmət Ran 1961-ci ilin bu günü 61 yaşında Moskvada dünyasını dəyişib (1902-1963). 

7. 2016-cı il 3 iyunda boksun unudulmaz adı olan Məhəmməd Əli 74 yaşında vəfat edib.Professional boks həyatı böyu bütün qarşılaşmalarda cəmi 5 dəfə məğlub olan Məhəmməd Əli bütün dövrlərin ən yaxşı boksçusu hesab olunur.

8. Azərbaycan kapitanı, Milli Qəhrəman Eldar Tağızadə 1992-ci ilin bu günündə şəhidlik zirvəsinə yüksəlib. 

Surxay Atakişiyev, Bizim.Media