BİZİM TƏQVİM: 7 yanvarda dünyada nələr olub?

7 yanvar 1946-cı ildə Cümhuriyyətin ilk illərində uğursuz təşəbbüslərdən sonra Türkiyədə çoxpartiyalı parlament sisteminə keçidin ilk addımı atılıb. 

Cümhuriyyət Xalq Partiyasından ayrılan sabiq baş nazir Calal Bayar, Adnan Menderes, professor Fuad Körpülü və Refiq Koraltan Demokrat Partiyanı qurub. 3 gündən sonra keçirilən böyük konqresdə partiyanın sədrliyinə Calal Bayar seçilib. Demokrat Partiya 14 may 1950-ci ildə keçirilən seçkidə qələbə qazanaraq Türkiyədə 27 ildir davam edən Cümhuriyyət Xalq Partiyasının tək partiya hakimiyyətinə son qoyub.

Bəs, 7 yanvarda tarixdə daha hansı hadisələr baş verib?

1. 7 yanvar 1598-ci ildə Boris Qodunov Ruriklər sülaləsindən olmayan ilk şəxs kimi Rus çarı olub.

2. 1610-cu ildə italyan astronom Qalileo Qaliley Yupiterin 3 peykini kəşf edib. Peyklərə mifologiyadan götürülən “Io”, “Europa”, “Ganymede” adları verilib.

3. 7 yanvar 1789-cu ildə Amerikada ilk prezident seçkiləri keçirilib. Seçicilər nüməyəndələri, onlar da ölkənin ilk prezidenti Corc Vaşinqtonu seçiblər.

4. 1782-ci ilin 7 yanvarında ilk ABŞ kommersiya bankı olan Şimali Amerika Bankı açılıb.

5. 7 yanvar 1910-cu ildə fransız pilot Ubert Latham aviasiya tarixində ilk dəfə olaraq 1000 metrdən yüksəyə qalxıb.

6. 1927-ci ilin 7 yanvarında okeanaşırı ilk telefon danışığı Nyu-Yorkla London arasında aparılıb.

7. 7 yanvar 1946-ci il tarixində Türkiyədə Demokrat Partiya qurulub. Cümhuriyyət Xalq Partiyasından (CHP) ayrılan Calal Bayar ilə Adnan Məndərəs, Fuad Köprülü və Refik Koraltan Demokrat Partiyanın qurulması üçün müraciət ediblər.

8. 1953-cü ilin 7 yanvardə ABŞ prezidenti Harry Truman ölkəsinin hidrogen bombası istehsal etdiyini açıqlayıb.

9. 7 yanvar 1946-cı ildə ilk uğurlu yüksək sürətli elektron bilgisayar “Eniac” ABŞ-da istifadəyə verilib. “Eniac” elektron-digital bilgisayara gedən yolda atılmış nəhəng addımlardan biri kimi 1955-ci ilə qədər istifadə olunub.

10.  7 yanvar 1979-cu ildə 4 il müddətində Kamboçada Qırmızı Kximerlər rejimilə döyüşən Vyetnam dəstələri Kamboçanın paytaxtı Pnom Penhi ələ keçirilib.  “Qırmızı kximerlər”in lideri Pol Pot  paytaxtı tərk edib. Ölkədə Vyetnamı dəstəklədiyi yeni rəhbərlik ilə “Qırmızı kximerlər” arasında 1999-cu ilə qədər davam edəcək vətəndaş müharibəsi başladı.1989-cu ilin bu günündə Naxçıvan MSSR ərazisində SSRİ-Türkiyə sərhədindəki qurğular dağıdılıb.

Bəs, 7 yanvarda kimlər xatırlanır?

1. 7 yanvar 1907-ci ildə Azərbaycan-sovet geoloqu, geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, professor Mirəli Qaşqay anadan olub. O Azərbaycan SSR EA-nın akademiki (1945), Azərbaycan SSR əməkdar elm və texnika xadimi (1959). Azərbaycan SSR EA akademik katibi (1945-1962, 1967-1974) olub. 

2. Məmmədhəsən Talışxanov Rusiya İmperator Ordusunun genarılı 1861-ci ilin yanvarın 7-də Lənkəranda hərbçi ailəsində anadan olub. Atası Əli bəy Azərbaycanın ilk general-leytenantı, Talış Xanı Mir Mustafa Xanın nəvəsidir.

3. Xosrov bəy Sultanov 7 yanvar 1943-cü ildə İstanbulda dünyasını dəyişib. Görkəmli dövlət xadimi Xosrov bəy Qarabağın general-qubernatoru, AXC-nin hərbi naziri olub.

4. Azərbaycanlı alim, iqtisad elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Respublikası Auditorlar Palatasının sədri; Beynəlxalq Ekoenergetika Akademiyasının həqiqi üzvü Vahid Novruzov 7 yanvar 1950-ci ildə anadan olub.

Surxay Atakişiyev, Bizim.Media